«موسیقی در بیان علما»

موسیقی در کلام حضرت امام خمینی رحمت الله علیه:
و از جمله چیزهایی که باز مغزهای جوان ها را مخدّر است و تخدیر می کند موسیقی است. موسیقی اسباب این می شود که مغز انسان وقتی چند وقت به موسیقی گوش کرد، تبدیل می شود به یک مغزی غیر آن [مغز] کسی که جدّی باشد. از جدّیت، انسان را بیرون می کند، و متوجه می کند به جهاتی دیگر... [38]
نباید دستگاه تلویزیون جوری باشد که 10 ساعت موسیقی بخواند. جوان هایی که نیرومند هستند، از نیرومندی آن ها را برگردانند به یک حال خمار و خلسه. مثل همان تریاک. موسیقی با تریاک فرق ندارد.[39]
یک مغزی که دنبال این رفت که موسیقی گوش کند، این مغز مریض می شود. این نمی تواند فکر بکند که کشورش به چه حالی دارد می گذرد. دیگر دنبال این نیست. مثل آدم هروئینی می ماند.[40]
این موسیقی ها همه مخدّر هستند، یعنی جوانی که عادت به موسیقی کرد، دیگر نمی تواند قاطع باشد.[41]


موسیقی در بیان مقام عظمای ولایت حضرت آیت الله العظمی خامنه ای مدظله العالی:
شاخص حرمت و حلیت
موسیقی اگر انسان را به بیکارگی، ابتذال، بی حالی و واخوردگی از واقعیت های زندگی و امثال این ها بکشاند، این موسیقی موسیقی حلال نیست. موسیقی حرام است. موسیقی اگر چنان چه انسان را از معنویت، از خدا و ذکر غافل کند، این موسیقی حرام است. موسیقی اگر انسان را به گناه و شهوت رانی تشویق کند، این موسیقی حرام است. از نظر اسلام این است. موسیقی اگر این خصوصیات مضر و موجب حرمت را نداشته باشد، البته آن وقت حرام نیست.
...این هایی را که من گفتم، بعضی از آن ها در موسیقی بی کلام و در سازهاست، بعضی هم در کلمات است. یعنی ممکن است فرضاً یک موسیقی ساده ای بی ضرر را اجرا کنند لیکن شعری که در آن موسیقی خوانده می شود، شعر گمراه کننده ای باشد. شعر تشویق کننده ی بی بند و باری، به ولنگاری، به شهوت رانی، به غفلت و این طور چیزها باشد. آن وقت حرام می شود.
...بنابراین آن چیزی که شاخص حرمت و حلیت در موسیقی است و نظر شریف امام رحمت الله علیه در اواخر حیات مبارکشان که آن نظریه را در باب موسیقی دادند به همین مطلب بود، این است: موسیقی لهوی؛ لهو یعنی غفلت؛ یعنی دور شدن از ذکر خدا، دور شدن از معنویت، دور شدن از واقعیت های زندگی، دور شدن از کار و تلاش و فرو غلطیدن در ابتذال و بی بند و باری، این موسیقی می شود حرام.
در نوردیدن مرزها دلیل خوب بودن نیست
...اگر این با کیفیت اجرا حاصل بشود، اگر با کلام حاصل بشود، فرقی نمی کند. شما می گویید زبان بین المللی. آن موسیقی که به قول خود شما مرزها را درنوردیده و در جاهایی پخش شده، آیا این لزوماً موسیقی خوبی است؟ صرف این که یک موسیقی از مرز فلان کشور خارج شد و توانست به مثلاً کشورهای مختلف برود و یک عده طرفدار پیدا کند، مگر دلیل خوب بودن موسیقی است؟ نه، به هیچ وجه. ممکن است یک موسیقی باشد که به شهوت رانی و تحرکات، نشاط های شهوی جوانی را تحریک می کند. طبیعی است که یک مشت جوانی که غفلت زده هستند از این موسیقی خوششان می آید. هر جایی که در دنیا دستشان به این نوار بیفتد، از آن نوار استفاده می کنند. این دلیل خوب بودن موسیقی نیست.
موسیقی سنتی
...من نمی توانم به طور مطلق بگویم که موسیقی اصیل ایرانی حلال است. نه! این طور نیست. بعضی خیال می کنند که مرز موسیقی حلال و حرام، موسیقی سنتی است. نه این طوری نیست. آن موسیقی که منادیان دین و شرع همیشه در دوره های گذشته با آن مقابله می کردند و می گفتند حرام است، همان موسیقی سنتی ایرانی خودمان است که به شکل حرامی در دربارهای سلاطین، در نزد افرادی بی بند و بار، در نزد افرادی که به شهوات تمایل داشتند و خوض در شهوات می کردند، اجرا می شده. این همان موسیقی حرام است.
به ممیزی ها اطمینان ندارم
...بنابر این مرز موسیقی حلال و حرام عبارت از ایرانی بودن، سنتی بودن، قدیمی بودن، کلاسیک بودن، غربی بودن یا شرقی بودن نیست. مرز، آن چیزی است که من عرض کردم. این ملاک را می شود به دست شما بدهیم. اما این که آیا این نوار جزو کدام هاست، این را من نمی توانم مشخص کنم. البته الان دستگاه هایی هستند که دارند ممیزی می کنند. اما من هم خیلی اطمینان ندارم که این ممیزها صددرصد درست باشد.


موسیقی از دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری رحمت الله علیه
واقعاً موسیقی قدرت عظیم و فوق العاده ای مخصوصاً از جهت پاره کردن پرده ی تقوا و عفت دارد.[42]


موسیقی از دیدگاه استاد محمد تقی جعفری رحمت الله علیه
شبح مصنوعی
اگر دلیل شایستگی موسیقی همان احساس لذت بوده باشد، به هیچ منطقی تکیه نمی کند. درست است که تحریک مثبت و تشجیعی[43] را که موسیقی انجام می دهد ما را از موجودیت حقیقی خود، با یک گروه نوسانات بالاتر می برد ولی هنگامی که موسیقی تمام می شود، یک سرازیری حقیقی در خود احساس می کنیم و می بینیم که موسیقی سایه ای از ما برای ما ساختـه و آن را بالا برده بود. اکنـون شبح مصنوعی از بین رفته، واقعیات با همان خشونت برای ما نمودار می شود...
تصفیه روح انسانی!!!؟؟؟
...علتی که در منابع اسلامی برای ممنوعیت موسیقی ذکر شده است، مساله ی لهو و لعب است. با نظر به این علت، کاملاً روشن می شود که اسلام می خواهد که انسان در این دنیا خود را در مقابل هیجانات، پا در هوا نبازد و آمادگی واقعی خود را از دست ندهد...
اگر موسیقی آن چنان که عاشقان دلباخته اش می گویند حقیقتاً روح انسانی را تصفیه می کند، چرا با شیوع موسیقی در شرق و غرب، دوران بیماری های روانی و فساد اخلاقی به حدی است که گفتگو درباره ی آن باعث شرمساری است؟ ما نمی دانیم که اگر انسان ها به این اندازه به موسیقی اشتغال نمی ورزیدند و با خود واقعیات روبرو می گشتند، چه اندازه راه ترقی و اعتلا را می پیمودند...
شبحی از آرزوها
...ما نمی خواهیم لذت های احساس را محکوم کنیم. ما می خواهیم انسان ها اسیر احساساتی نگردند که "اندیشه در واقعیات" را از آن ها بگیرد و انفعالی در آن ها ایجاد کند که شخصیت آن ها را تنها منفعل (پذیرا) نه خلاق، تربیت کند.
...و نیز مطلب نهایی ما در موسیقی این است که این زندگانی محدود را که می تواند با عالی ترین فعالیت های مادی و روحی اشباع شود، نبایستی در لهو که شبحی است از آرزوهای شکست خورده یا حماسه و تحریکات هوایی در عین حال لذت بخش سپری کرد...
احتمال ضرر روانی
...محققان و دانشمندان پرکار و متتبع درباره ی پدیده ی موسیقی به حدّ لازم و کافی به مطالعه و بررسی پرداخته اند و در نتیجه به دلایل و شواهد قانع کننده ای دست نیافتند که ضرورت و یا شایستگی موسیقی را بدون ضرر روانی اثبات کنند. پس نتیجه ی منطقی که ما با آن روبرو هستیم، عبارت است از احساس لذت از پدیده ای به نام موسیقی با احتمال ضرر روانی و ضرر نافرمانی در مقابل تعهد تکلیف الهی که در دنبال خواهد داشت.
... موضوع این احتمال از نظر هویت انسانی فوق العاده با اهمیت است. مسأله ی روان و تعهد الهی در کار است و این احتمال ضرری است که از انحراف روان که بزرگ ترین حقیقت عالم هستی و نمونه ای از شعاع خورشید الهی است، ناشی می شود و عقل و وجدان از چنین ضرری ما را بر حذر می دارد و عذابی که در دنبال منحرف ساختن روان تصور می شود، عذابی است که از خیانت به امانت الهی ناشی می شود. لذا مکتبی که ممنوعیت موسیقی را گوشزد می کند، در حقیقت بزرگ ترین حمایت را از درون آدمیان به عهده گرفته است....
قدم روی نوار باریک
... در مواردی که ادای موسیقی را در می آوریم یا به برخی از موسیقی ها که گمان می کنیم جزء موسیقی های ممنوع نیست، گوش فرا می دهیم، اگر هم فرض کنیم این گونه امور ممنوع نباشد، حداقل قدم روی نوار باریکی گذاشته ایم که یک طرف آن قطعاً قلمرو ممنوعیت و حرمت می باشد و چون نفس آدمی لذت طلب است، لذا تدریجاً قانون را پایمال می سازد.[44]


پی نوشت:
38.صحیفه نور، ج‏9، ص: 200
39.صحیفه نور، ج‏9، ص: 204
40.صحیفه ی نور ج10 ص37
41.صحیفه ی نور ج12 ص326 
42.از کتاب تعلیم و تربیت
43.جرأت دادن, مثل جرأت دادن به سربازان در جنگ با نواختن موسیقی
44.تفسیر نهج البلاغه ج20 ص144